Postępowanie sądowe w sprawach o wykroczenia w przypadku odmowy przyjęcia mandatu

Z tego artykułu dowiesz się:

• czy zawsze można odmówić przyjęcia mandatu,
• jakie są możliwe rozstrzygnięcia sądu w sprawie o wykroczenie,
• jakie kroki podjąć w dalszej kolejności po odmowie przyjęcia mandatu,
• jakie są koszty postępowania w sprawach o wykroczenie.

Prawo do odmowy przyjęcia mandatu

Na gruncie aktualnie obowiązujących przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, kiedy uprawniony do tego organ chce nałożyć na sprawcę wykroczenia grzywnę, wystawia mandat, a sprawca zawsze ma prawo do odmowy jego przyjęcia.

Odmowa przyjęcia mandatu – dalsza procedura

Skorzystanie przez sprawcę wykroczenia z prawa do odmowy przyjęcia mandatu skutkuje wszczęciem postępowania w sprawie o wykroczenie. Postępowanie wykroczeniowe reguluje w Polsce Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia i rozporządzenia wydane w celu jego wykonania. W tym postępowaniu stosuje się odpowiednio wskazane w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia przepisy Kodeksu postępowania karnego. W pierwszej kolejności uprawniony organ – w praktyce najczęściej jest to policja – kieruje do sądu wniosek o ukaranie, który jest odpowiednikiem aktu oskarżenia w postępowaniu karnym. Wniosek jest kierowany do sądu rejonowego, wydziału karnego (właściwego dla miejsca popełnienia wykroczenia). Przed skierowaniem do sądu wniosku o ukaranie właściwy organ może przesłuchać sprawcę.

Wszczęcie postępowania w sprawie o wykroczenie – możliwe rozstrzygnięcia sądu

Po tym, jak sprawa trafi do sądu, istnieje kilka możliwości jej dalszego przebiegu. Po pierwsze, sąd może od razu odmówić wszczęcia postępowania. Przyczyną takiego rozstrzygnięcia sądu może być na przykład wadliwość przepisów określających dane wykroczenie, co można bezpośrednio odnieść do kwestii obowiązku noszenia maseczek w zw. z wprowadzonym stanem epidemii. Takie orzeczenie zostało wydane przez Sąd Rejonowy w Kościanie w sprawie II W 71/20, w której sąd stwierdził, że przepisy wprowadzające powszechny obowiązek noszenia maseczek zostały uchwalone w sposób sprzeczny z Konstytucją. Po drugie, sąd może wydać wyrok nakazowy, to znaczy rozstrzygnąć sprawę bez przeprowadzania rozprawy, na podstawie materiału dowodowego znajdującego się w aktach. W takim wypadku osoba, której dotyczy wyrok, ma prawo się od niego odwołać, składając sprzeciw. Co ważne, sprzeciw nie wymaga uzasadnienia – wystarczy samo stwierdzenie o tym, że nie akceptujemy wyroku nakazowego. Termin do wniesienia sprzeciwu to siedem dni od daty doręczenia wyroku. Po wniesieniu sprzeciwu wyrok nakazowy traci moc, a sąd kieruje sprawę do rozpoznania na zasadach ogólnych, co oznacza przeprowadzenie rozprawy. Po wniesieniu sprzeciwu sprawę będzie rozpoznawał inny sędzia niż ten, który wydał wyrok nakazowy. Po zakończeniu postępowania sąd w wyroku – już nie nakazowym – orzeka co do winy sprawcy. Wysokość grzywny orzeczona przez sąd w wyroku kończącym postępowanie nie musi się być taka sama jak kwota mandatu nałożonego przez policję lub inny uprawniony organ. Oznacza to, że w wyniku postępowania sądowego obwiniony może zostać ukarany kwotą inną niż wstępnie określona przez funkcjonariuszy policji lub innego organu w momencie nałożenia mandatu. Wyrok sądu rejonowego nie jest orzeczeniem prawomocnym – obwinionemu przysługuje możliwość odwołania się do sądu wyższej instancji.

Koszty postępowania w sprawach o wykroczenia

Decydując się na odmowę przyjęcia mandatu, trzeba mieć świadomość, że w razie niekorzystnego rozstrzygnięcia sądu, oprócz samej grzywny sprawca będzie musiał pokryć również koszty postępowania, które niejednokrotnie mogą przewyższyć kwotę samego mandatu. Koszty te określa Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 grudnia 2017 r. w sprawie wysokości zryczałtowanych wydatków postępowania oraz wysokości opłaty sądowej od wniosku o wznowienie postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. poz. 2467). Zgodnie z przepisami tego rozporządzenia koszty na etapie postępowania wyjaśniającego wynoszą 20 zł od jednego obwinionego lub oskarżyciela posiłkowego. Wysokość zryczałtowanych wydatków postępowania w sprawach o wykroczenia przed sądem pierwszej instancji wynosi 50 zł w postępowaniu nakazowym oraz 100 zł w postępowaniach zwyczajnych lub przyspieszonym. Jeśli postępowanie zakończy się skazaniem bez przeprowadzenia rozprawy, wówczas koszt także wyniesie 50 zł. Jeśli chodzi o wysokość kosztów w sprawach o wykroczenia za postępowanie przed sądem drugiej instancji, to rozporządzenie określa je na poziomie 50 zł od jednego obwinionego lub oskarżyciela posiłkowego, natomiast opłata sądowa od wniosku o wznowienie postępowania w sprawach o wykroczenia wynosi 100 zł.

Podstawa prawna:

• art. 61, art. 93, art. 97, Ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 729 z późn. zm.),
• art. 506 Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 30 z późn. zm.),
• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 grudnia 2017 r. w sprawie wysokości zryczałtowanych wydatków postępowania oraz wysokości opłaty sądowej od wniosku o wznowienie postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. poz. 2467).