Możliwość odrzucenia spadku po upływie sześciomiesięcznego terminu do złożenia oświadczenia

Z tego artykułu dowiesz się:

• czy można odrzucić spadek pomimo upływu terminu do złożenia stosownego oświadczenia,
• jakie są przesłanki uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku,
• na jakie okoliczności może powołać się spadkobierca chcący odrzucić spadek po terminie.

W momencie otwarcia spadku (tj. w dacie śmierci spadkodawcy) jego spadkobiercy nabywają spadek warunkowo. Osoba powołana do spadku ma sześciomiesięczny termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku. Zatem nie zawsze osoby należące do grona spadkobierców ustawowych czy testamentowych ostatecznie nabędą spadek.

Termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku i niezachowania terminu

Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku należy złożyć w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. W praktyce początkiem biegu tego terminu jest zazwyczaj dzień śmierci spadkodawcy lub dzień ogłoszenia testamentu.

Odrzucenie spadku po terminie

Istnieje możliwość odrzucenia spadku po upływie wyżej opisanego sześciomiesięcznego terminu. Spadkobierca może uchylić się od negatywnych skutków przyjęcia spadku, jeśli oświadczenie o jego przyjęciu bądź brak jakiegokolwiek oświadczenia były wynikiem błędu lub groźby. Możliwość uchylenia się od skutków oświadczenia lub jego braku ograniczona została kolejnym terminem, który biegnie od daty wykrycia błędu lub od czasu ustania obawy wykonania groźby, i wynosi jeden rok.

Przesłanką dopuszczalności odrzucenia spadku po terminie jest powołanie się przez spadkobiercę na wadę oświadczenia woli tj. błąd lub groźbę. W przypadku groźby przykładowo może chodzić o sytuację, w której wobec spadkobiercy stosowano bezprawne groźby w celu przymuszenia go do złożenia oświadczenia o określonej treści. Natomiast błąd może polegać na braku wiedzy co do rzeczywistego stanu majątku pozostawionego przez spadkodawcę, w szczególności zadłużenia, jakie posiadał. W literaturze i orzecznictwie podkreśla się, że w tym wypadku musi chodzić o błąd istotny. Oceniając to, czy mamy do czynienia z błędem istotnym, trzeba rozważyć, czy spadkobierca, mając wiedzę o rzeczywistym stanie majątku i nie działając pod wpływem błędu, złożyłby oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku o takiej samej treści. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd.

W jaki sposób odrzucić spadek po upływie terminu?

Postępowanie w sprawie złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po terminie odbywa się przed sądem w trybie nieprocesowym. Wnioskodawcą jest spadkobierca, który złożył oświadczenie pod wpływem groźby bądź błędu albo z tych samych powodów nie złożył takiego oświadczenia w ogóle. W każdym przypadku spadkobierca jest zobowiązany po pierwsze wykazać wadę oświadczenia woli, na którą się powołuje, a po drugie złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku. Na spadkobiercy spoczywa obowiązek udowodnienia, że nie złożył oświadczenia o odrzuceniu spadku w sześciomiesięcznym terminie, ponieważ pozostawał w błędzie lub pod wpływem groźby.

Podstawa prawna:
art. 1012, art. 1015, art. 1019 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 z późn. zm.).